Category: Κοινοτισμός και Μαρξ

Εντούτοις δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι Ρώσοι αγρότες κατά τη χρήση των αδιαίρετων λειμώνων έχουν εφαρμόσει ήδη τον συλλογικό τρόπο εργασίας, και ότι η εξοικείωσή τους με τις σχέσεις του αρτέλ θα τους διευκολύνει πολύ τη μετάβαση από την επιμερισμένη στη συλλογική καλλιέργεια, ότι [περαιτέρω] η φυσική ιδιοσυστασία του ρωσικού εδάφους είναι άκρως πρόσφορη για μια συνδυασμένη εκμηχανισμένη επεξεργασία σε μεγάλη κλίμακα.

Δεν υπήρχε ούτε «επιστημολογική ρήξη» στη σκέψη του Μαρξ, ούτε παρακμή ή υποχώρηση, αλλά σταθερός μετασχηματισμός, άνισος, όπως συμβαίνει σε αυτές τις διαδικασίες. Η τελευταία δεκαετία του ήταν ένα διανοητικό άλμα, το οποίο διέκοψε ο θάνατός του. Ο Μαρξ ήταν τόσο άνθρωπος της διανόησης όσο και άνθρωπος του πάθους για κοινωνική δικαιοσύνη, ένας επαναστάτης που προτιμούσε τους επαναστάτες από τους δογματικούς οπαδούς.