Μέχρι πρόσφατα, θεωρούταν ότι η Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση του 1789-93 μας έδωσε ένα κλασικό παράδειγμα επανάστασης και αντεπανάστασης. Ακόμη και σήμερα πολλοί είναι της γνώμης ότι η περίοδος της κυριαρχίας του Ιακωβίνων ήταν μια επαναστατική περίοδος, παρόλο που η Συνέλευση υιοθέτησε μια σειρά αντεπαναστατικά μέτρα και ότι η πτώση των Ιακωβίνων σημάδεψε την αρχή της αντεπανάστασης. Ως εκ τούτου, συμπεραίνεται ότι δεν μπορεί να υπάρξει αντεπανάσταση, όσον το κόμμα που προέκυψε από την επανάσταση εξακολουθεί να είναι στην εξουσία. Η αντεπανάσταση καθιερώνεται, όπως μας λένε, με την πτώση του κόμματος και της τάξης που ηγούνται της επανάστασης, με τον θρίαμβο ενός πιο μετριοπαθούς κόμματος, με την κατάργηση των επαναστατικών κατακτήσεων. Και τελικά συνδέεται γενικά με την πτώση του κυβερνώντος κόμματος, όπως η ανατροπή της κυβέρνησης των Ιακωβίνων.
Αυτό το ξεπερασμένο κριτήριο εξακολουθεί να εφαρμόζεται στην αξιολόγηση των τάσεων και των συνηθειών της ρωσικής ζωής. Οι σοσιαλιστές του κράτους, οι «πολυμαθείς» φιλελεύθεροι καθηγητές και οι απλοί «μορφωμένοι» άνθρωποι, αν και αντιτίθενται σθεναρά στον μπολσεβικισμό, υποστηρίζουν ότι μια επανάσταση εξακολουθεί να λαμβάνει χώρα στη Σοβιετική Ρωσία. Σκεπτόμενοι απλά αναλογικά με τη Γαλλική Επανάσταση, δεν θέλουν να παραδεχτούν την ιδέα ότι ένα επαναστατικό κόμμα μπορεί να μετατραπεί σε αντεπαναστατικό. Πιστεύουν ότι οι αποκαλούμενες «υπερβολές των μπολσεβίκικων πολιτικών» οφείλονται στις δυσκολίες που σχετίζονται με την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, οι οποίες μακροπρόθεσμα μπορεί να επιβραδύνουν το ρυθμό της επανάστασης αλλά να δεν τον σταματούν εντελώς. Είναι αυτή η πλάνη που εξαπλώνεται τόσο γρήγορα από την πορεία των γεγονότων στη Σοβιετική Ρωσία, που πολύ σύντομα μόνο απλοί άνθρωποι θα εμμένουν σ’ αυτή.
Γιατί, τι είναι μια επανάσταση; Μια επανάσταση είναι η ανατροπή της υπάρχουσας πολιτικής και οικονομικής τάξης που βασίζεται στην εκμετάλλευση. Σημαίνει την οικοδόμηση μιας νέας τάξης που ανεβάζει σε ανώτατο επίπεδο την ευημερία των μεγάλων μαζών του λαού, η οποία δίνει τη μέγιστη επέκταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας, η οποία υποκαθιστά την κύρια ηθική της εκκλησίας και του κράτους που βασίζεται στην ελευθερία, την ισότητα και την αλληλεγγύη.
Η ρωσική επανάσταση στην αρχή της ήταν μια επανάσταση με αυτή την έννοια. Το έτος 1917-18 η Ρωσία ήταν η πιο ελεύθερη χώρα στον κόσμο. Η ελευθερία του λόγου, του Τύπου, της συνέλευσης, της προπαγάνδας, η ελευθερία στον τομέα της επιστημονικής έρευνας, της εκπαίδευση, της ατομικής αυτοπεποίθησης –υπήρχε απεριόριστη ελευθερία σχεδόν σε κάθε τομέα της ζωής. Η αυθόρμητη δραστηριότητα και η ελεύθερη πρωτοβουλία πήραν τη θέση του νόμου. η τοπική αυτοδιοίκηση άνθισε με τη μορφή των Σοβιέτ, το κράτος όπως εκπροσωπούταν από διορισμένο αξιωματούχο εξαφανίστηκε σαν καπνός.
Η οικονομική δουλεία κατέρρευσε: ο καπιταλισμός καταστράφηκε, αντικαθιστάμενος σταδιακά από την οργάνωση της βιομηχανίας προς όφελος των καταναλωτών. Οι εργάτες έγιναν ενεργοί μέτοχοι στη βιομηχανική διαδικασία. η οικονομική ζωή, εκπροσωπούμενη από τις επιτροπές εργοστασίων και παρόμοιους οργανισμούς, διαμορφώθηκε σύμφωνα με τη γραμμή των ελεύθερων βιομηχανικών ομοσπονδιών, σύμφωνα με τις εθνικές κοινότητες παραγωγών και καταναλωτών.
Τέτοιες ήταν οι μεγάλες αιώνιες κατακτήσεις αυτής της πραγματικά επαναστατικής περιόδου. Αλλά τι είναι η αντεπανάσταση;
Είναι απλώς η προσπάθεια να επανέλθει τη χώρα στο προ-επαναστατικό κράτος, να αποκατασταθούν τα προνόμια των παλαιών τάξεων και των κομμάτων; Αυτός είναι ο κλασικός ορισμός της αντεπανάστασης, αλλά δεν είναι ένας πλήρης ή ακριβής ορισμός, αφού στη Σοβιετική Ρωσία δεν έχουμε επανάσταση ενάντια στην επανάσταση, ούτε αποκατάσταση της εξουσίας πρώην τάξεων και κομμάτων. Και παρόλα αυτά έχουμε μια πραγματική αντεπανάσταση.
Στη Σοβιετική Ρωσία όλες οι ελευθερίες έχουν εξαλειφθεί. Οι υπερασπιστές της ελευθερίας εξορκίζονται, φυλακίζονται και ακόμη εκτελούνται. Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει καταργηθεί. Ο αυθαίρετος κανόνας του “γραφειοκράτη” επαναφέρεται και πάλι στη ζωή. Πόσο από το σύστημα διαβατηρίων εισήχθη με την αντιγραφή του παλαιού συστήματος αστυνομικής κυριαρχίας και ελέγχου; Ποια είναι η απαγόρευση που ασκείται σε κάθε είδους πολιτική δραστηριότητα που παρεκτρέπεται από την «γενική γραμμή» του δικτάτορα, τη διάλυση της Εταιρείας Παλαιών Μπολσεβίκων, τη φυλάκιση διαπρεπών μελών του κόμματος για την παραμικρή εκδήλωση ανεξαρτησίας σκέψης; Δεν είναι αυτό αντεπανάσταση με την πραγματική έννοια της λέξης;
Σε καμία άλλη χώρα δεν εφαρμόζεται η θανατική ποινή τόσο ευρέως όσο στη σοβιετική Ρωσία: κλοπή, υπεξαίρεση, δωροδοκία, κακοποίηση – τα συνηθισμένα εγκλήματα τιμωρούνται με μεσαιωνική σκληρότητα. Ακόμη και τα παιδιά δεν απαλλάσσονται από την εφαρμογή της υψηλότερης ποινής. Δεν είναι αυτό αντεπανάσταση στην πιο γυμνή της μορφή;
Στη σοβιετική Ρωσία, η βιομηχανική δημοκρατία έδωσε τη θέση της σε μια ιεραρχία σύμφωνα με το είδος των καπιταλιστικών οργανώσεων. Μια νέα προνομιούχα άρχουσα τάξη γεννήθηκε – μια γραφειοκρατία η οποία, χωρίς τη δική της ιδιοκτησία, έχει τον ανεξέλεγκτο έλεγχο της διοίκησης στα χέρια της.
Όλα αυτά είναι η ίδια η ουσία της αντεπανάστασης, αν και δύσκολα ταιριάζει με τον κλασικό ορισμό της. Έχουμε εδώ ένα νέο χαρακτηριστικό: ένα επαναστατικό κόμμα που κρυσταλλώνεται σε μια γραφειοκρατική τάξη. Ενώ στα λόγια έχει επαναστατικά συνθήματα, η νεοσυσταθείσα τάξη καθιερώνει σταδιακά τις ταξικές της λειτουργίες, τον κανόνα και τα προνόμιά της.
Όλα αυτά δεν είναι μόνο ένα απλό περιστατικό στην πορεία της επανάστασης. Τέτοιες στρεβλώσεις της επανάστασης, που παράγουν όπως και στη Σοβιετική Ρωσία μια διεφθαρμένη μορφή αντεπανάστασης, δεν έχουν τις ρίζες τους στην «ιστορική αναγκαιότητα», αλλά στην ίδια την έννοια του κρατικού σοσιαλισμού και ιδιαίτερα του δικτατορικού μαρξισμού. Η υποστήριξη της δικτατορίας είναι κατά της επανάστασης, κατά της ελευθερίας, κατά της ανθρώπινης προόδου.
Η διαδικασία απογοήτευσης όσο αφορά τη Σοβιετική Ρωσία, τόσα πολλά στοιχεία από πολλούς έντιμους επαναστάτες, βρίσκεται στην αρχή της. Σύντομα θα αναπτυχθεί σε μια ισχυρή παλίρροια που κατευθύνεται προς νέους στόχους και σκοπούς. Αυτοί θα είναι οι στόχοι του ελευθεριακού κομμουνισμού, οι στόχοι ενός νέου κινήματος, που θα αναζωπυρώσουν τις ελπίδες του διεθνούς προλεταριάτου και που θα οδηγήσει σε έναν αποφασιστικό αγώνα εναντίον των δικτατοριών κάθε είδους –κόκκινου, μαύρου ή καφέ–και στην πληρέστερη ελευθερία που βασίζεται στην οικονομική ισότητα.
Πρωτοδημοσιεύτηκε στο Vanguard τ. 11, αρ. 5. Οκτ. – Νοέμβριος 1935.
Τη μετάφραση έκανε από τα αγγλικά ο Σωτήρης Παπαδημητρίου από το site: https://www.katesharpleylibrary.net
* Ο Γκριγκόρι Πετρόβιτς Μαξίμοφ γεννήθηκε το 1893 στο Μιτούσινο της Ρωσίας και πέθανε στο Σικάγο της Αμερικής το 1950. Οι συγγραφείς που τον επηρέασαν ήταν ο Κροπότκιν, ο Στέπνιακ και ο Μπακούνιν. Πήρε μέρος στη Ρωσική Επανάσταση με ενθουσιασμό. Κατατάχθηκε στον Κόκκινο Στρατό, όμως μόλις είδε ότι επιτελούσε έργο αστυνομίας και αφοπλισμού του λαού, τον εγκατέλειψε και καταδικάστηκε σε θάνατο. Γλίτωσε μόνο χάρη στις δυναμικές διαμαρτυρίες της ένωσης των εργατών ατσαλιού. Συνελήφθη και πάλι το 1921, τον καιρό της εξέγερσης της Κρονστάνδης, και φυλακίστηκε για τις αναρχικές ιδέες του στη φυλακή Ταγκάνγκα της Μόσχας. Χάρη στην παρέμβαση Γάλλων και Ισπανών συνδικαλιστών που παρευρίσκονταν τότε στη Μόσχα, αποφυλακίστηκε μαζί με τους συντρόφους του, όμως εξορίστηκε για πάντα από τη Ρωσία. Αφού πέρασε ένα χρόνο στο Βερολίνο και το Παρίσι, ο Μαξίμοφ μετανάστευσε οριστικά στην Αμερική. Εκεί εξέδωσε αρκετά ελευθεριακά περιοδικά στη ρωσική γλώσσα και έγραψε πολλά άρθρα και βιβλία, ιδίως για τους διωγμούς που υπέστησαν οι αναρχικοί στη Ρωσία από τους Μπολσεβίκους.